Joost van den Toorn, 'For whom the bell tolls', 1993

Joost van den Toorn, For whom the bell tolls, 1993
Centrum Den Haag: Spui - Grote Marktstraat - Kalvermarkt

Gebouwtjes met hoge torens, vogels met feestmutsen en honden met kruisen: de beeldtaal van Joost van den Toorn (1954) is eigenzinnig, humoristisch en bevat magische, mythische en groteske elementen. Sinds het einde van de jaren tachtig maakt hij vooral bronzen beelden. Daarin vermengt hij doorlopend westerse en niet-westerse symbolen uit kunst én kitsch. Thema's als dood, religie en seks keren regelmatig terug.

Van den Toorns sokkelbeeld vond zijn oorsprong in Istanbul. Daar verbleef de beeldhouwer toen de Balkan-oorlog uitbrak. Aanleiding was zijn verwondering over de berichtgeving en de beelden in de media die daar vanuit een ander perspectief dan in Nederland werden gepresenteerd. Zo werd wat in Nederland als een kruisraketinslag wordt gebracht, daar gezien als genocide op moslims.

De televisie in Istanbul toonde fascinerende beelden van een raket die horizontaal op een minaret afschoot om vervolgens te ontploffen. Die televisiebeelden vormden het vertrekpunt voor het sokkelbeeld van Van den Toorn. Vandaar bijvoorbeeld de toren. De vorm van die toren met bel heeft hij echter afgeleid van een grafmonument dat hij, eveneens in Istanbul, op een begraafplaats voor derwisjen (islamitische mystici van het soefisme) aantrof.

Toen het klaar was, heeft Van den Toorn aan dit sokkelbeeld de titel 'For whom the bell tolls' gegeven. Daarmee verwijst hij naar het gelijknamige boek dat Ernest Hemingway schreef over de Spaanse burgeroorlog. Deze wereldberoemde Amerikaanse auteur bekijkt eveneens vanuit een ander land en een ander perspectief een oorlog.

Je zou kunnen zeggen dat Van den Toorns sokkelbeeld de tegenhanger is van 'Asylum', de sculptuur die hij in 1996 voor het nieuwe gerechtshof in Rotterdam heeft gemaakt. Verbeeldt dat beeld een eenpersoonskathedraal, 'For whom the bell tolls' refereert aan een moskee. Hoewel je dat aan de vorm niet direct afleest, gaat het bij allebei om een plek van bezinning.