Joods Monument voor de Maastrichtsestraat, 2008

Locatie: Maastrichtsestraat, Den Haag

Debora Goedewaagen, Joost van Roon, Daan Koster en Sybke Wempe vormen samen het Comité Joods monument Maastrichtsestraat. Stroom heeft hen geadviseerd bij de keuze van een kunstenaar die in staat zou kunnen zijn om een passende vorm te bedenken voor hun wens: de realisatie van een levend monument ter herdenking van een tragische gebeurtenis in hun straat. Zij hebben gekozen voor de kunstenaar Jonas Staal.

Voorjaar 2008 namen Debora Goedewaagen en Daan Koster voor het eerst contact op met Stroom, met een verzoek om advies in het kader van hun initiatief om een Joods Monument in de Maastrichtsestraat te realiseren. Het komt niet zo vaak voor, dat burgers zelf met een plan voor een monument komen, meestal is het de overheid en soms een stichting of vereniging van nabestaanden die dergelijke plannen ontwikkelen. Het verzoek paste goed binnen een programma van Stroom, getiteld ‘nu monument', dat de vraag onderzoekt, of hedendaagse kunst een functie kan hebben in het creëren en onderhouden van een collectief bewustzijn.

De aanleiding voor het plan van Goedewaagen en Koster was, dat ze in 2006 ontdekten, dat in de Tweede Wereldoorlog maar liefst 16 Joodse families uit hun straat afgevoerd werden naar concentratiekampen. Van de 52 mensen, jong en oud, die het betrof overleefden 43 het niet. Op een straat met in totaal ruim 100 gezinnen is dat een ingrijpende gebeurtenis. Het leed uit de oorlog werd hierdoor ineens iets heel tastbaars en nabijs.
Staal presenteerde op vrijdagavond 4 september 2009 zijn ontwerp aan de inwoners van de Maastrichtsestraat, voorafgaand aan het jaarlijkse straatfeest. Staal stelt voor om voortaan als postadres Deportatie van zestien Joodse families straat te hanteren.

De officiële naam van de straat blijft (al behoort naamswijziging op termijn tot een mogelijk vervolg, maar een must is dat niet) zoals die is. Door telkens opnieuw de nieuwe, officieuze straatnaam te hanteren, blijft de herinnering aan het lot van de zestien families levend, zowel bij de inwoners van de straat als ontvangers van hun post.

Het voorstel van Staal heeft veel losgemaakt in de straat; veel inwoners ervaren het als confronterend. Op 6 oktober 2009 is een tweede avond georganiseerd door het comité met Jonas Staal, waarop iedereen uit de straat de kans kreeg om te reageren op het voorstel en onderling van gedachten te wisselen. Peter de Rooden van Stroom trad op als gespreksleider. Het werd een intense en bewogen avond, waarin het voornemen van de initiatiefnemers om de herinnering levend te houden feitelijk belichaamd werd. Allerlei alternatieve voorstellen werden gedaan, zoals het planten van een boom, jaarlijkse samenkomst of het installeren van een lamp zoals gebruikelijk in de Joodse traditie ter nagedachtenis van overledenen. De reactie van Staal hierop is, dat het iedereen vrij staat om eigen initiatieven te ontplooien en realiseren en dat hij dat ook toejuicht, maar dat hij zijn voorstel onverkort handhaaft.

De initiatiefnemers hebben het voorstel van Staal omarmd en hanteren nu het nieuwe straatadres. Over een jaar zullen zij samen met Staal en Stroom de balans opmaken en kijken, wat het initiatief te weeg heeft gebracht.