Bungelende ledematen

door André Kruysen
kunstenaar en coördinator Beeldengalerij van P. Struycken

Onlangs bezocht ik de onthulling van het kunstwerk Scaffold van Sam Durant.
Een grote open constructie opgetrokken uit stalen profielen en dikke houten balken.
Op het eerste gezicht dacht ik te maken te hebben met een uitvergroot klimtoestel van een kinderspeelplaats. Aan de overkant van de weg staat immers het Museon en even verderop staat ook een voetbalkooi. Er bleek echter iets meer aan de hand zijn. Toen ik dichterbij kwam vielen meteen een aantal merkwaardigheden in de constructie op: verdubbelde dwarsbalken en trappen die boven het grondvlak eindigen. Tekstbordjes gaven aan dat het om een opstapeling van replica's van historische schavotten gaat. Een onaangenaam gevoel bekroop me. Het op het eerste gezicht robuuste, maar onschuldige bouwsel veranderde op slag in een beladen sculptuur. De lucht die je door de open structuur kan blijven zien leek donkerder geworden. Tijdens een lezing over zijn werk, een paar dagen later, vroeg ik Sam Durant wat zijn standpunten zijn  aangaande de doodstraf. Hij gaf te kennen zijn eigen mening en morele standpunten nadrukkelijk niet op de voorgrond te willen plaatsen zodat dit werk een plek kon worden voor een open debat over zaken als de doodstraf.

In het centrum van Den Haag staat het beeld Mannetje met losse ledematen van Tom Claassen. Het is onderdeel van de Beeldengalerij van P.Struycken. Op het eerste gezicht lijkt het een koddig poppetje gemaakt uit afgezaagde boomstammetjes (afgegoten in brons), geheel in de vormentaal die we van Claassen gewend zijn. Net als bij Scaffold drong zich, toen ik het beeld wat aandachtiger bekeek, een heel andere gewaarwording aan me op.
Om de ledematen vrijuit te laten bungelen heeft de kunstenaar het koddige poppetje op een paal gespiest. De etsen van Goya met afbeeldingen van de verschrikkingen van de oorlog stonden meteen op mijn netvlies. Gespieste lichamen op van God verlaten vlaktes. Restanten van openbare lynchpartijen, als afschrikmiddel, als straf.
Het daagde me toen pas; het koddige boomstammen poppetje is dood. Het hangt levenloos te kijk te midden van hordes winkelend publiek
Tom Claassen doet geen uitspraak over de betekenis van zijn mannetjes met losse ledematen, die ook in eerdere tentoonstellingen te zien waren. Hij neemt, net als Sam Durant, geen moreel standpunt in; van zijn kant geen pamflet. Het benoemen van een diepere gelaagdheid in zijn werken wordt aan de toeschouwer overgelaten.
Waar Scaffold echter gedurende een jaar kan fungeren als een openbaar podium van het publieke debat, moet Mannetje met losse ledematen eenzaam op z'n sokkel blijven hangen tot het einde der tijden.
Ik zal hem gauw weer eens opzoeken.

- André Kruysen, najaar 2013

Meer informatie:
Scaffold van Sam Durant (2013-2014)
Mannetje met losse ledematen van Tom Claassen (2003)
Beeldengalerij P. Struycken (1993-heden)